Nie ulega wątpliwości, że język etniczny polski w swoich początkach był również wewnętrznie zróżnicowanym zespoiłem zbliżonych do siebie gramatyką i słownictwem regionalnych języków plemiennych. To, że się one z czasem scalają w jedność języka etnycznego, pozostaje w zwązku historycznym procesem powstawania polskiego państwa i narodowości polskiej...
Кто не делится найденным, подобен свету в дупле секвойи (древняя индейская пословица)
Версия для печати
Библиографическая запись:
Польские тексты для перевода. — Текст : электронный // Myfilology.ru – информационный филологический ресурс : [сайт]. – URL: https://myfilology.ru//153/sovremennyj-polskij-yazyk/polskie-teksty-dlya-perevoda/ (дата обращения: 24.04.2024)
Польские тексты для перевода
Содержание
Zenon Klemensiewicz
1891-1969 гг.
O JĘZYKU POLSKIM
Nie ulega wątpliwości, że język etniczny polski w swoich początkach był również wewnętrznie zróżnicowanym zespoiłem zbliżonych do siebie gramatyką i słownictwem regionalnych języków plemiennych. To, że się one z czasem scalają w jedność języka etnycznego, pozostaje w zwązku historycznym procesem powstawania polskiego państwa i narodowości polskiej...
W skląd późnejszego narodu polskiego wchodzi szereg szczepów wyodrębnionych z pierwotnie jednolitej prasłowiańszczyzny. Nie wiemy dokładnie, ile ich było i jakie; znane nam dwadzieścia trzy nazwy drobnych szczepów z pewnością sprawy nie wyczerpują. Na szczególną uwagę zasługuje grupa nazw szczepowych, którymi obejmowano ludność terenów rozległych; należały do nich nomenklatury: Polanie, Mazowszanie, Pomorzanie (Kaszubi), a także Wiślanie (w znaczeniu mieszkańców całego państwa) ... Na czoło szczepów polskich - w zaraniu historii – wysunęły się dwa ludi: Polanie i Wiślanie, one bowiem wykazały najwięcej zdolności państwowo-twórczych.
Organizowaniu się państwa polskiego musiał towarzyszyć proces scalania się pierwotnie odrębnych grup plemiennych oraz pogłębiania się ich świadomości wspólnoty warunków i celów współżycia w ramach politycznej organizacji państwowej, a wśród nich także wspólnoty językowej. Jak, kiedy i w jakim stopniu dojrzewało to poczucie jedności językowej w dobie przedhistorycznej polszczyzny, nie można odpowiedzieć. Ale bardzo cenną pośrednią wskazówką jest to, kiedy się pojawia nazwa Polski i Pokaków, obejmująca całość państwa i całość jego ludności. Przecież była to nazwa uwarunkowana także odrębnością tej politycznie zorganizowanej grupy ludskiej. A to, że była właśnie i zarazem nazwą Polan, plemienia najbardziej aktywnego i najbardzej ku zachodnim sąsiadom wysuniętego, nie obniża wymowności i nie pozbawia wartości faktu, że użyło jej jako reprezentatywnej dla całości terytorialnej i etnicznej.
Otóż pojawaj się ta nazwa po raz pierwszy na przełomie Х i ХI w w Żywocie św. Wojciecha, napisanym w latach 997 - 1002, gdzie Boleslaw Chrobry jest wymieniony jako duх Polaniorum. A później powtarza się w rocznikach, pismach i dokumentach niemieckiego pochodtenia w kilku odmianach: Polonia, Poloni, Polania, Polani, Polenia, Poleni, Polliana, Bulana, Boloni; najczęściej i na koniec wyłącznie Polonia, Poloni.
A zatem o pośrednio zaświadczonym dokumentalnie polskim języku etnicznym można mówić od początków ХI w. Nie kłóci się to z tradycją ХVI w., której dał wyraz M. Kromer w swojej Kronice (1555, 1558, 1568), pisząc, że nazwisko Polaków od sześciu albo siedmiuset lat w użycie weszło.
POLSKA
Polska leży w Europie śródkowej, na południe od Bałtyku, na pólnoc od Czechów i Słowacji, na zachód od Rosji, na wschód od Niemców.
Na południ Polski są Karpaty i Sudety (góry). Wysoka część Karpat nazywa się Tatry. W Polsce środkowej są Góry Swiętokrzyskie.
Na południowym wschodzie leży Małopolska. Największym miastem jest Kraków, on leży nad Wislą. Kiedyś był stolicą Polski. Na środku Polski leży Mazowsze. Stolicą Polski Warszawa jest na Mazowszu. Mazury to kraina tysiąca jezior i lasów, położona na północnym wschodzie. Na poludniowym zachodzie jest Górny i Dolny Śląsk ze stolicami w Katowicach, we Wroclawiu. Wielkopolska znajduje się na zachodzie. Stolicą kraju jest Poznań. Na północnym wschodzie leży Podlasie, stolicą jest Białystók. Pomorze znajduje się na pólnocy.
Główne rzeki polskie to: Wisła, Bug, Narew, Odra, Warta. Średnia temperatura zimą jest minus dziesięć stopni, a latem plus dwadzieścia stopni. Polska ma trzysta dwanaście tysięcy kilometrów kwadratowych i trzydzieści siedem millionów mieszkanców. Kraj dzieli się na czerdzieści dziewięć województw i pięć miast - województw.
Polska jest krajem przemysłowo - rolniczym. Głownymi rejonami rolniczymi są wojewódzstwa: bydgoskie, poznańskie, opolskie i lubelskie. Pierwszym ośrodkiem przemysłowym była w dziewiętnastym wieku Łódź. Potem głównym ośrodkiem przemysłowym został Śląsk, gdie są kopalnie węgla i rud i gdzie jest dużo różnych zakładów przemysłowych. Obecnie wielkie zakłady przemysłowe i kopalnie są w róznych rejonach kraju i trudno już mówić o jednym centralnym ośrodku przemysłowym.
Głównymi portami Polski są Gdynia, Gdańsk, Szczecin.
WARSZAWA
Warszawa jest stolicą Polski. Leży nad Wisłą na równinie mazowieckiej. Najstarsze części Warszawy to Stare i Nowe Miasto. Położone są one na lewym, pokrytym parkami i skwerami wysokim brzegu. Na prawym niskim brzegu leży dzielnica Warszawy zwana Pragą.
Miasto zostało założone w wieku XIII. Dopiero w XVI wieku Warszawa stała się jednym z głównych miast Polski. Na arenę historyczną wkroczyła w roku 1413, kiedy to książe mazowiecki Janusz 1 Starszy przeniósł stolicę Księstwa Mazowieckiego z Czerska do Warszawy. Od roku 1569 zbierał się w Warszawie Sejm Polski i Litwy. W latach 1596 - 1611 król Zygmunt III Waza przenósł stolicę z Krakowa do Warszawy, bliżej Bałtyki i Szwecji.Centralne położenie administracyjne i dogodne położenie geograficzne sprzyjało rozwojowi miasta. W tym czasie powstało wiele pięknych pałaców, domów mieszczańskich i kościołów. Rozwój miasta został zahamowany na jakiś czas w połowie XVII wieku w okresie najazdu szwedzkiego. W XVIII wieku Warszawa była centrum nauki i kultury, w tym właśnie czasie powstało wiele zabytkowych budowli w stylu klasycystycznym. W XIX wieku Warszawa stała się centrum walki o wyzwolenie narodowe.
Na okres międzywojenny przypada intensywny rozwój stolicy Zwiększyło się jej terytorium i liczba ludności do 1300 tysięcy mieszkańców. Okupacja hitlerowska w latach 1939 - 1945 spowodowała prawie całkowite zniszenie miasta. W roku 1944 wybuchło powstanie warszawskie. W powstaniu zginęło około 200 tysięcy warszawian. Ocalało tylko 16% dawnej zabudowy. Stare Miasto - uroczy zakątek renesansowych kamienieniczek, baszt i murów obronnych z czasów średniowiecza i późniejszych wieków, było zniszone w 90%. Natychmiast po wyzwoleniu rozpoczęła się odbudowa Warszawy. Postanowiono w pierwszej kolejności odbudować Stare Miasto w dawnym, historycznym kształcie. Wysiłkiem całego narodu polskiego odbudowano i rekonstruowano wiele zabutków historycznych.
Dziś Warszawa jest ogromnym miastem liczączym około 1700 tysięcy mieszkańców. W stolicy znajduje się 13 wyższych uczelni, Teatr Wielki Opery i Baletu, Filharmonia, Muzeum Historiryczne, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Muzeum Frederyka Chopina i inne.
Warszawa jest ośródkiem przemysłowym kraju. Rozwija się tu przemysł metalurgiczny, maszynowy, elektroniczny, poligraficzny, chemiczny, odzieżowy, środków transportowych.
Stare Miasto jest to zamknęty zespół architektoniczny, powstały na przełomie XIII i XIV wieku, zbudowany według planu średniowiecznego, otoczony częściowo zrekostruowanymi murami obronnymi z XIV i XV wieku i Barbakanem - rządkim typem umocnień w kształcie kamiennego półkola. Centralnym placem Starego Miasta jest Rynek, otoczony mieszczańskimi kamieniczkami, zbudowanymi w styłu gotyckim i renesansowym.
Na Starym Mieście znajduje się katedra świętego Jana z XIII - XV wieku w stylu gotyckim z grobowcami książąt mazowieckich.
W czasie działan wojennych Stare Miasto było prawie całkowicie zniszczone, po wojnie zostalo odbudowane z wielką starannością i troskliwością.
Warszawa liczy ponad siedemset lat. Najstarszym pomnikiem miasta jest Kolumna ZygmuntaTrzeciego Wazy, zbudowana w roku tysiąc sześćset czterdziestym czwartym. Trzy wieki kolumna była ozdobą Warszawy. Napis na tablicy stwierdza, że jest to posąg króla polskiego z wyboru, a szwedzkiego z dziedzictwa, który rządził królem polskim.
Kolumna Zygmunta znajduje się na Placu Zamkowym. Tworcą tego pomnika jest rzeźbiarz Klement Molli. Kolumna została wzniesiona na rozkaz jego syna, króla Władysława Czwartego. Był to pierwszy świecki pomnik w Polsce. Wysokość kolumny wynosi około dwudziestu pięciu metrów.
Krakowskie Przedmieście razem z ulicą Nowy Swiat i Alejami Ujazdowskimi tworzy trakt królewski - jedną z głównych arterii komunikacyjnych miasta. Przy tej ulicy znajduje się Uniwersytet Warszawski, pomnik Adama Mickiewicza - wielkiego poety polskiego, pomniki Mikołaja Kopernika i księcia Jozefa Poniatowskiego, pomnik Bolesława Prusa - autora znanej powieści “ Lalka ”. Na początku Krakowskiego Przedmieścia stoi kościół świętej Anny. Zbudowano go w drugej połowie XV wieku, w XVII przebudowano w stylu barokowym. W kościele znajdują się piękne freski i rzeźby, które uległy zniszeniu, po wojnie zostały odrestaurowane.
Pomnik wielkiego polskiego uczonego Mikołaja Kopernika został wzniesiony w roku 1830. Tworcą pomnika był slynny rzeźbiarz duński Thorwaldsen. W czasie drugiej wojny światowej pomnik był poważnie uszkodzony i wywieziony na złom. W 1945 roku został odnaleziony i po odrestaurowaniu ustawiony na dawnym miejscu - przed Pałacem Staszica.
W kościele św. Krzyża jest serce Fryderyka Chopina i Władysława Reymonta - wybitnego polskiego pisarza, laureata Nagrody Nobla. Znajdują się tam również epitafia poświęcone Fryderykowi Chopinowi i wielu pisarzom polskim: Władysławowi Reymontowi, Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu, Bolesławowi Prusowi oraz polskiemu poecie Juliuszowi Słowackiemu.
Nowe Miasto powstało na przełomie XIV i XV wieku.
Łazienki to najpiękniejszy park z wieloma zabutkami arhitektury. Park jest pięknie położony i starannie pielęgnowany. Najpiękniejszym jego zabytkiem jest Pałac Łazenkowski, tzw. Pałac na Wyspie - dawna letnia rezydencja królewska. Jest to zabytkowy pałac, zbudowany w stylu klasycystycznym z galeriami rzeźby i malarstwa. W parku znajduje się Teatr na Wyspie, zbudowany w roku 1790, w którym i dziś wystawia się różne spektakle.
W parku Łazienkowskim wznosi się pomik Fryderyka Chopina, pod którym odbywają się niedzielne koncert muzyki chopinowskiej.
Przedmiotem dumy mieszkańców Warszawy są nie tylko zabytkowe dzienice, pałace, pomniki. Stolica Polski stale i intensywnie się rozwija. Powstają noweczesne zakłady producyjne, trasy komunikacyjne, osiedla mieszkaniowe. Obecnie w stolicy trwają prace nad budową metra.
W Warszawie nad Wisłą, na Wybrzeżu Kościuszkowskim, stoi posąg Syreny. Tworcą tego pomnika jest Ludwika Nitschowa. Pomnik stanął w tysiąc dziewięćset trzydziestym ósmym roku. Legenda mówi, że w dawnych czasach w tym miejscu stał domek rybaka Warsa. Syrena przed wiekami pływała w falach Wisły, czarując wszystkich swojim śpiewem. Syrena miała na imię Szawa. Wars zakochał się w Szawie, wyłowił ją z Wisły i ożenił się z nią. Mieli oni dwanaście synów. Później w miejscu, gdzie stał ich domek, wyrosło miasto, imie któremu dano Warszawa.
KRAKÓW
Kraków jest jednym z najstarszych miast w Polsce. Do dziś zachował się w Krakowie zespól historycznym z roku 1257, kiedy to powstał zasadniczy plan miasta, z wielkim rynkiem pośrodku i siecią rozchodzących się na wszystkie strony ulic.
Rynek Starego Miasta z renesansowym gmachem Sukiennic i gotyckim kościołem Mariackim z XIII wieku należy do najciekawszych obiektów zabytkowych Krakowa. W kościele Mariackim znajduje się piękny ołtarz - dzieło słynnego rzeźbiarza z XV wieku Wita Stwosza.
Na miejscu murów obronnych otaczających dawniej stary Kraków - rozbudowanych od czasów średniowiecza aż do wieku XVIII, a zburzonych w począkach zeszłego stulecia - założono park. Są to tak zwane Planty, które oddzielają zabutkowe centrum Krakowa od reszty miasta i ciągną się aż po Wzgórze Wawelskie.
Kraków jest wielkim ośrodkiem naukowym, kulturalnym i przemysłowym Polski. Miasto posiada 11 wyższych uczelni, 6 teatrów, opera, operetka, filharmonię, 21 muzeów. W Krakowie znajduje się najstarszy w Polsce (i jeden z najstarszych w Europie) Uniwersytet Jagielloński, założony w roku 1364, na którym studiował wielki astronom polski Mikołaj Kopernik.
Po wybudowaniu kombinatu metalurgicznego w Nowej Hucie Kraków stał się jednym z największym ośrodków przemysłowych kraju.
W różnych okresach historycznych Kraków był ważnym ośrodkiem życia politycznego Polski. Dzieje Krakowa związane są z Wawelem. Wawel jest to skaliste, wapienne wzdórze nad Wisłą, otoczone murami obronnymi i basztami. Wznoszą się na nim monumentalne budowle zabytkowe - zamek królów polskich. Katedra i Kaplica Zygmuntowska. W dawnych wiekach Wawel był główną siedziba królów polskich i miejscem ich koronacji. W kościele katedralnym na Wzgórzu Wawelskim znajdują się grobowce królów polskich, bohaterów narodowych i dwóch największych poetów polskich - Adama Mickiewica i Juliusza Słowackiego. Wawel jest najbogatszym i największym zespołem pamiątek historycznych Polski, jednym z najpiękniejszych muzeów świata.
Od najdawniejszych czasów Wzgórze Wawelskie, otoczone niegdyś bagnami, stanowiło dogodny natuzalny punkt obronny. Najstarsze legendy mówią, że tu kśiąże polski Krak zbudował zamek królewski, a wokół zamku założył miasto.Jednakże miasto dręczyło straszne nieszczęście.W pieczarze u stóp wzgórza zamieszkał ogromny smok, który pożerał piękne dziewczyny. Książę Krak zwyciężył smoka. Od jego imienia miasto nazwano Krakowem.
Tyle legenda. Historycy podają, że na początku IX wieku istniał tu gród plemiennego państwa Wiślan, kre połączyło się w końcu X wieku z państwem Polan. Odtąd Wawel był rezydencją władzy państwowej i siedzibą biskupa. Pierwszy koronowany władca Polski, Bolesław Chrobry, umocnił Wzgórze Wawelskie i rozpoczął około 1000 roku budowę pierwszej katedry krakowskiej. Rozwój życia politycznego Krakowa (od XI do XVI wieku stolicy państwa) przypada na wiek XIV, XV i XVI. Wawel był wtedy centralnym ośrodkiem politycznym Europy .środkowej, mielscem, w którym odbywały się zjazdy panujących, turnieje, zabawy i przedstawienia dworskie. W XVI wieku zamek królewski na Wawelu został przebudowany w stylu renesansowym według planów włoskiego architekta Bartolomea Berecci i stał się jednę z najwspanialszych rezydencji monarszych w Europie.
Od czasu, kiedy król Zygmunt III Waza przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy (1596 - 1611), znaczenie i świetność miasta zmalały. Najazdy szwedzkie na Polskę w XVII wieku, rabunki i pożary nie oszczędziły Krakowa. W końcu XVIII wieku Kraków zajęły wojska austriackie. Spowodowało to poważne zniszczenia zamku królewskiego na Wawelu. Dopiero w roku 1905 rozpoczęła się restauracja zamku. Druga wojna świantowa przerwała rozpoczęte prace. Część zbiorów zniszczono, częcz wywieziono do Niemiec. Jednakże przed tą barbarzyńską akcją wiele najcenniejszych zbiorów zdołali Polacy uratować przewożąc je potajemnie do innych krajów, gdzie zostaly przechowane, a po wojnie wróciły na Wawel. Wśród nich były słynne gobeliny. Po wyzwoleniu Krakowa przystąpiono do konserwacji i odbudowy zamki i katedry.
Na Rynku zwraca uwagę turysty piękny gotycki kościoł Mariacki z XIII wieku. Pośrodku Rynku znajdują się Sukiennice - dawne hale targowe. Na pierwszym piętrze Sukiennic mieści się obecnie oddział Muzeum Narodowego - Galeria Sztuki Polskiej, największy w Polsce zbiór obrazów malarzy polskich. Na uwagę zasługują tu prace wybitnych malarzy znanych nie tylko w Polsce, lecz i w Europie: Józefa Chełmońskiego, Stanisława Wyspiańkiego, Artura Grottgera i wielu innych.
Wokół Rynku stoją stylowe domy i pałace z XVI i XVII wieku. Obok Sukiennic znajduje się wieża ratuszowa, a nie opodal - pomnik Adama Mickiewicza.
W zamku królewskim na Wawelu znajduje się jedno z największych polskich muzeów. Pierwsze piętro pałacu mieściło komnaty królewskie i sale rycerskie. Skrzydło zachodnie przeznaczone było dla królowej i dam dworu. W części południowej znajdowala się sypialnia Zygmunta I Starego, fundatora renesansowego palacu. Drugie piętro służyło do celów reprezentacyjnych. Odbywały się tutaj narady, zebrania, zabawy i przyjęcia posłów.
Sala Poselska, zwana także izba pod Głowami, to sala drugiego pętra zamku królewskiego. Przyjmowano tu delegacje poselskie innych państw. Nad wspaniałymi arrasami zdobiącymi ściany tej sali znajduje się fryz malowany przez Hansa Dürera w roku 1532 z przedstawieniem alegorycznym życia ludzkiego od urodzenia do śmierci. W stropie umieszczono w kasetonach 194 rzeźbione drewniane głowy ludzkie, z których do dzisiaj zachowało się 30. Wśród nich są głowy królów w koronach, rycerzy w chełmach epoki renesansu, postaci alegorycznych, kobiet w modnych wysokich czepcach. Stop ten jest jednym tego typu przykładem w sztuce renesansu.Legenda głosi, że pewnego razu, gdy król Zygmunt August miał wydać ważny wyrok, jeden z głów przemówiła po łacinie: “Reх Auguste - judice juste”, co znaczy: “Królu Auguście - sądź sprawiedliwie”.
Skarbiec koronny posiada wspaniałe wyroby złotnice polskie i obce. W skarbcu eksponowane są polskie insygnia królewskie: miecz koronacyjny, zwany szczerbcem, z XIII wieku i inne przedmioty pamiątkowe. Jest tam stała wystawa “Wschód w zbiorach wawielskich” ze wspaniałymi okazami sztuki orientalnej.
Skarbiec posiada bogate rzędy końskie - ozdobną uprząż końską przeznaczoną do jazdy wierchem. Obok gabloty z rzędami znajduje się tarcza króla Zygmunta III.
W zbrojowni możemy zobaczyć zbroje husarskie. Husaria była jazda polska w XVI - XVIII wieku. Żołnierz służący w husarii był uzbrojony w kopie, koncerz i zbroję ze skrzydłami u ramion. Husaria była przeznaczona do przełamywanie szyków nieprzyjaciela.
Zbrojownia wawelska liczy blisko dziewięćset eksponatów z przewagą militariów zachodnioeuropejskich z XVI, XVII i XVIII wieku. Są to przeważnie dzieła włoskie, niemieckie, hispańskie oraz orientalnie.
W jednej z sal przedstawione są kopie chrągwi krzyżackich zdobych w bitwie z Krzyżakami pod Grunwaldem w roku 1410.
Jedna z sal zamku królewskiego poświęcona jest pamięci Stefana Batorego - króla Polski, Węgra z pochodzenia. Wiszą w niej portrety króla i jego żony Anny Jagiellonki w stroju koronacyjnym. Anna Jagiellonka była ostatnią panującą z dynastii Jagiellonów.
11.09.2016, 1820 просмотров.